Тэр багшийн хөгжлийн чөдөр л бүү болчихоосой доо

Тэр багшийн хөгжлийн чөдөр л бүү болчихоосой доо

Багшийн хөгжлийн хууль гэж байх ёсгүй. Хэрэв байвал энэ түүхэнд их содон хачин, гажиг юм болно. Яагаад?

Өнөөгийн монголчууд бид чинь хөгжлийг хүртэл хуульчилж чаддаг болтлоо, зөөлөн хэлбэл, хийрхдэг, хатуу хэлбэл, мунхагладаг болсныг нэгэн гэрч болно, энэ. Тэгэхээр энэ аймаар содон, хачин гажиг хэрэг мөн биз дээ?

Иймд "Багшийн хөгжлийн" гэж хөөргөн, хөөрхөн, хоосон нэрлэсэн энэ хуулиа их сайн л хэлэлцээрэй дээ. Багш нарын онц хурлаар хэлэлцүүлж байхаас харвал хуульчилж хэзээ ч болмооргүй үйл явцыг хүртэл хуулийн заалт болгон үргэлжлүүлж утгагүй бичсэн байгаа нь их харагдсан шүү.

Багшийн хөгжлийн биш, харин багшийн чөдөрийн хууль болчих вий дээ. Хууль гууль болсон цаг шүү. Энэ нь бас хууль санаачилсан нэрээр 22 сая төгрөгийн ашигтай нэг бизнес маягийн юм хийдэг болсон нууц биш нууцаас ч улбаатай ч байж мэднэ шүү. Учир нь багш мөнгөөр дутаж байна, харин тэд хуулиар дутсангүй.

Ер нь багшийн хуулийг нэг улс төрч гэх этгээд санаачилж хийх нь өөрт тань ч, өрөөлд ч их хор нөлөөтэй, их буруу үйл, буруу бодол юм. Ийм бурууг зөв болгохын тулд бас их ажил, их хөлс урсана даа.

Хөгжлийг хуульчилж болох уу? Энэ гэсэн асуултад хариулахаас л хөлс эхлээд урсаж эхэлнэ.

Чадах чадах зүйлээ хийж сурвал энэ улс уг нь их амархан хөгжих юм. Гэвч одоо цагийханд чаддаг нь ч алга, чаддаггүй ч алга. Хэн дуртай нь юу дуртайгаа хийдэг болсон доо. Ичнэ, улаан гэх зэрэг мэдрэмж аль хэдийн алга болчихсон юм шиг байдаг юм.

Багшийн хууль гэж байх эсэхээ эхлээд шийднэ. Бас хөгжлийг мэдээж хуульчилж болохгүйг ухаарна. Энэ мэт мунхаглалаасаа эхлээд салах хэрэгтэй. Тэгэхэд тэр багшийн чөдөр биш харин хууль болчихож мэднэ.

Тэгээд ч энэ асуудлыг хариуцсан бүхэл бүтэн яамархуу юм байж л байна. Энэ мэтийг ухаарах хэрэгтэй шүү дээ, том хуульчид даа.

Багшийн хөгжлийн гэх өгөөрдөм, хоосон дуудагдах тэр багшийг чөдөрлөсөн чөдөр л бүү болчихоосой доо.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 28-ны өдөр

Багш багшдаа үнэн туслахын нэгэн дүр зураг

Багш багшдаа үнэн туслахын нэгэн дүр зураг

"Багш багшдаа тусалъя" гэсэн энгийн атлаа аугаа уриан дор багш нар цалингаа 3500$ хүргэх урт, хурц тэмцэл, үйл ажиллагааг үндэсний түвшинд тасралтгүй өрнүүлж байх хэрэгтэй. Үүний тулд үйлс амьд байх ёстой юм. Тэгэхээр одоо яах вэ?

Одоо тэмцэнэ, гэхдээ, урт, бүр хурц тэмцэнэ. Тэгэхээр бэлтгэнэ. Бэлтгэл нь МБҮЭ байх ёстой. Түр хороо шиг босвол одоо торонд орчих их магадлалтайг хаа хаанаа их мэдчихсэн, мэдэрчихсэн юм.

Цаашилбал, саяын тэмцлийн шаардлагаар бий болсон "Багш багшдаа тусалъя" МБНэгдэлийн дор "Багшийн цалин нэмүүлэх бүр хороо" байгуулж болно. Түр хорооны төлөөллийг цуглуулж хуралдаж яг ардчилсан байдлаар багшийн цалин нэмүүлэх бүр хороог байгуулах хэрэгтэй. Жинхэнэ багш нараас энэ хороо бүрдсэн байх ёстой. 

Энэ бүр хорооны анхдагч зорилго нь цалингаа нэмүүлэх тэмцлийг төрийн бус байгууллагын хуулийн хүрээнд идэвхитэй өрнүүлэхэд оршино. Бас МБҮЭ байгуулахад үндэсний түвшинд зохион байгуулалтаар тусалж дэмжинэ. Дараа нь МБҮЭ-ийн баруун гар нь болж хамтран ажиллах. Нэг нь ҮЭ хуулиар, нөгөө төрийн бус байгууллагын хуулиар нөхцөлдөн хамтарч МБҮЭ, МБН хамтран багшийн цалинг 3500$ хүргэнэ, монголоо аварна, монголоо гоёно. Ийм л нэгэн дүр зураг тэнд харагдана. 

Багш мэргэжлээ шавраас татаж гаргах, аль ч цагийн багшийг ядуурлаас ангид байлгах, багш бүлийг төсвийнхний цалингийн тамын тогооноос гаргаж, инфляцийн чөтгөрийн тойргоос салгах их үйлсийг эхлүүлсэн шигээ түүнийг амьд өрнүүлэх; онц их хурлынхаа шийдвэрийн 13 зүйл заалт, зорилтыг хэрэгжүүлэх замаар л өнөө цагийн бид үеийн үеийн багшид чинхүү тусалж чадах юм. Чинхүү гэдгийн утга нь үнэнд бий.

Багш багшдаа үнэн тусална. Багш багшаа үнэн мэдэрнэ. Багш багшаа үнэн гамна.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр

Мэдрэмж мэдлэгээс цэнэтэй

Мэдрэмж мэдлэгээс цэнэтэй

Түр хорооны хэлэлцээрийн хамгийн эхний үр дүн 2 өдрийн ажил хаялтын мөнгийг буцаан олгуулах шийдвэрт хүрсэн явдал юм шүү дээ. Үүнийг сайдтай уулзан хэлэхэд "шууд маргааш тушаал гарна" гэж зоригтой хэлж байж билээ. Бодитойг болсноор нь хэрэгтэй цагт нь хэлж байх нь хүний ёс мөн.

Тэгээд бид дараа нь уулзаж байхдаа "энэ талаар дахин дурдаж,тушаал гаргаж сургуулийн захирал, эрхлэгчдэд шуурхай хүргүүлсэнд баярлалаа" гэхэд хүний ёсоор сэтгэл нь хөдөлж тэрээр "супер шийдвэр" болсон "тээн" гэж хэлж байсан юм шүү... Тэгэж хэлэхэд түүнд багшаа гэсэн мэдрэмж байх шиг надад санагдсан.Энэ мэдрэмж юм.

Мэдрэмжийг барьж чадвал хамгийн үнэн нь уншигддаг. Учир нь мэдрэмж тэр бүр үгээр илэрхийлэгддэггүй юм л даа.

Бусдыг мэдэр.Мэднэ гэхээсээ илүүтэйгээр мэдэр. Мэдрэх мэдэхээс цэнэтэй.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 25-ны өдөр

Багшийн цалин 3500$-т хүрнэ. Ингэхэд харуул хэрэгтэй

Багшийн цалин 3500$-т хүрнэ. Ингэхэд харуул хэрэгтэй

Багшийн цалин нэмэгдэнэ. Багш нар бидний түр дүрэлзэх галын дөл шиг өрнүүлсэн, түр хорооны хурц удирдсан тэмцлийн дүнд ойрын үед ийнхүү л нэмэгдэнэ байх. Байх гэдэг нь бидний хийж байсан хэлэлцээрийн ёсоор гэсэн үг л дээ.Үүнээс сайжрах магадлал нь бага, түүнээс муудах магадлал нь ч бас бага юм л даа.

2017 онд энэ улиралд багтан 37%+300000=516000 ₮ олгогдоно.

2018 онд багш бүр 20 % + авдаг нэмэгдэл сар бүрээр олгогдоно.
2019 онд бүх урамшууллыг үндсэн цалинд оруулсан, цалин =үндсэн цалин+ажилласан жилийн нэмэгдэл гэсэн утгаар багшийн цалингийн шинэ тогтолцоо, сүлжээгээр багш нар цалинжина... Тэгэхэд алдарт 1.6 сая төгрөгт дөхнө.
Энэ бүхэнд дээр онц их хурлын шийдвэрийг хамтран хэрэгжүүлнэ (13 зүйл заалт).
Гэвч дээрх бүх "на"- бүхний араас байнга нэхэж харж байх харуул хэрэгтэй. Энэ харуул бол ТҮР ХОРООНЫ ЕРӨНХИЙ ЗОХИЦУУЛАГЧ МӨНХТУЯА БИШ. ЛУВСАНДОРЖ Ч БИШ. Ер нь нэг багш ч биш, нилээд багш нар ч биш.
Харин багшийн цалингийн түүхэн энэ өөрчлөлтийн бодлого, шаардлага,айдас, мэдрэмж, албан бичгийг бодит болгон үг биш харин үйлс болгох ажлыг гардан бүтээгч, мөнхийн харуул нь хуулиараа ч, соёлоороо ч МБҮЭ мөн. Ийм харуул үгүй бол энэ үг түүхэн үйлс болоход мэдээж бэрхшээлтэй. Учир нь манай улсыг маань дампууртал удирддаг, амладаг, мартдаг, хулхиддаг нөгөө хэд чинь тэнд байж л байна шүү дээ.
Тэгэхээр цалин нэмэхийг хэн нэгнээс нэхэж суугаасаа илүүтэйгээр одоо шууд босоод л МБҮЭ-г бүтээхэд гар бие оролцвол илүү сайн хэрэг болно, багш нараа. Ингэж бүтээгдэх МБҮЭ л багш нар бидний өнөөх хурц, хурдан,цул түүхэн тэмцлээр тарьсан тэр үрийг ургуулна, үйлс болгоно. Үнэн нь бол ийм л юм.
Ц.Лувсандорж
2017 оны 11 дүгээр сарын 24-ний өдөр

Энэ үг элийрэл биш

Энэ  үг элийрэл биш

Багш нар л монголоо аварна, монгол гоёно.  Үүнийг зарим этгээд элийрэл гээд байна, цаана чинь.  Гэвч монгол нутгаар түгээсэн дүр эсгэсэн ардчиллын хий үзэгдэлд нэрвэгдээгүй,  манангийн мананд манаараагүй  элийрээгүй хүнд энэ үг харин элийрэл биш, харин урагшаа харсан зүг чиг мөн.  Багш нар бидний өнгөрсөн гурван сарын турш хийсэн их урт тэмцлийн оршил, оршлыг өрнүүлэх зүг чиг мөн, энэ үг.  

 Бэлтгэнэ... МБҮЭ байгуулна... Уртад хурц тэмцэнэ. "Хууль бус" гэж гоочлуулахгүй, "Баривчилна" гэж айлгуулахгүй ҮЭ хууль дор багшийн нэгдлийн хүчээр уртад хурц удаан тэмцэнэ. Монголоо манангаас салгана. 

 Яаж бумтан болсон нь тун тодорхойгүй тэрбумтангууд багшийг ойлгож тэдний цалинг өөрсдийнхөө бизнесийн эсрэг нэмэх үү? Үгүй л биз дээ. 27 жил тэгээгүй л биз дээ.Хар л даа. Шинж дээ. Үгүй л байгаа биз. 

Ингэж багш бидний тэмцэл  нийгмийн болон байгалийн баялагийн тэгш бус хуваарилалтыг язгуураараа  эсэргүүцэж байдаг юм. Багш нарын цалингаа нэмүүлэх энэ эдийн засгийн эрх чөлөөний төлөө тэмцэл эцэстээ улс төрийн тэмцэл ингэж болж байна.  Ийм учраас их дайсантай байдаг юм. Учир нь багш нар монголын ганцхан зохион байгуулалттай нийгмийн бүлэг юм. Ийм учраас энэ тэмцлийг нухчин дарах түмэн сонирхол тэдэнд их бий. Бас гадны энэ түмэн дарамтаас илүү хажууд нь нөхөр гэж харагдах дотоодынх анд дайснууд бий. Тэд бүр хорлонтой. Дотоодын энэ хорлол нь бас гадныхных нь үг, хөдлөл байдаг. Энэ бүхнээс ангид байж эрх ашгийнхаа төлөө уртад бэлтгэж тэмцэх хэрэгтэй, багш нар.  Үүний тулд эхлээд МБҮЭ-г үнэн байгуул.

Тэмцэл дунд энэ ингэж байгуулагдсан ҮЭ бол монголын анхны үнэн ҮЭ болж түүхэнд бичигдэнэ. Бусад нь худлаа, коммунизмын үеийн нэр төдий зүйл, үеэ өнгөөрсөн галзуу капитализмын эхэн үеийн шар эвлэл төдий юм.

Тэмцлээр бүтээгдсэн  анхны үнэн ҮЭ  болох МБҮЭ багшаа ядууруулсан гурван талт хэлэлцээг гэгчийг 27 жилийн турш байгуулахгүй нь мэдээж. Бас тэр багшийн эсрэг ажиллахгүй нь илт. Тэгэхээр багш нарын хийх  урт тэмцлийн өрнөлөөр тэд нийгмийн ёроолоосоо өндийж дундаж давхаргад ил гарч ирнэ. Монголын нийгэм дундаж анги, дундаж давхаргатай болно.

Ингэснээр монголын нийгэм эвдэрсэн элс цаг биш харин эрүүл, лонхон бүтэцтэй болно. Тэгснээр манай улс манангаас, мангараас, тэнэглэлээс, мунхаглалаас бүр салж хүний чадварт тулгуурласан зөв, төв хөгжлийн зам орох болно.

 Тэгэхээр багшийн уртад хийх тэмцлээр багш нар л монголоо аварна, монголоо гоёно. Иймд  энэ үг элийрэл яасан ч биш. Энэ үг, харин, том зүг чиг мөн. 


Ц.Лувсандорж 

2017 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдөр 

Багш нар л монголоо аварна. Монголоо гоёно.

Багш нар л монголоо аварна. Монголоо гоёно.

Багш бидний нэг, цул, бүхэл болж нэгдсэн язгуур эрх ашгийнхаа төлөө тэмцсэн 3 сарын тэмцэл нь их үйлсийн зүгээр л эхлэл, оршил төдий юм.Түүний өрнөл их уртад, бас хурц байх болно. Үр дүн их, том, гэгээн, тунгалаг байх болно.
Их үйлсийн төлөөх бидний үнэн тэмцэл их уртад өрнөнө. Алтан харьцаа, аятай, хөгтэй үргэлжилнэ. Дүнд ёроолоосоо орой руу жээжийн еэжийж эвдэрсэн элсэн цаг эвгүй энэ нийгмээ хүний чадварт тулгуурласан төв, зөв нийгэм, эрүүл монгол болохын төлөө их үйлсийг бүтээнэ, хийнэ.

Онц их хурлын 13 зорилт бүхий тогтоолыг үе шаттай хэрэгжүүлнэ (http://bagshbagshdaatusalya.blogspot.com гэсэн блогт орж багш бүр хурлын тогтоолыг уншиж сургууль бүрийнхээ мэдээллийн самбараар бусад түгээх хэрэгтэй).
Эхлээд багшийн цалинг 1,6 сая төгрөгт хүргэнэ. Эцэст нь түүнийг багшийн ажлын хөлсний дэлхийн нийтийн нийтлэг жишиг 3500$ болгоно.Багшийн тэтгэврийн насны доод хэмжээг эрэгтэй 55, эмэгтэй 50 болгоно.

Бидний оршил тэмцлийн үр хэлэлцээрийн дүнгийн мөнгөн илэрхийллийг тусгасан засгийн газрын тогтоол ч юм уу, ямар нэгэн нэг баримт бичиг гарна (Энэ баримт бичгийн утга зөвхөн 2017, 2018, 2019 онд л хамаатай юм). Бусад заалтуудыг бид их тэмцлээрээ бий болгоно. Багшдаа багшдаа тусална. Багш л багш мэргэжлээ аварна. Энэ нь угтаа ардчилал юм. Дүр эсгэсэн бус харин үнэн ардчилал ард тань биш харин гарт тань бий.

Тэмцэл өрнөнө. Өрнөхдөө утгатай, бэлтгэлтэй, уртад өрнөнө. Түр дүрэлзэх галын дөл шиг хурц, мөнхөд бадамлан гэрэлтэх зул шиг уртад гийгүүлж урт үргэлжилнэ, хурц бадамлана.
Багш бид нар үүнд харин өөрөө өөрсдийгөө бэлтгэж байх ёстой юм. МБҮЭ байгуулах болох хэрэгтэй. ҮЭ-ийн хуулиар тэтгэгдсэн,багшийн нэгдлээр хүчлэгдсэн их тэмцлийг багшийн мэргэжлээ шавраас татаж гаргах, аль ч цагийн багшийг ядуурлаас салгах, монголоо эвдэрсэн элсэн цаг биш харин ишгүй лонх шиг алтан харьцаатай, аятай, хөгтэй, хэвтэй зөв, төв нийгэмд хүргэхийн төлөө түр дүрэлзэн асах галын түр дөл шиг тун хурц, мөнх бадамлах зулын гол шиг нь нэн тэсвэртэй, гал нь шиг гэрэлтэй урт тэмцлийг хийнэ. Ийм тэмцлээр багш нар бид монголоо аварна. Монголоо гоёно.

Багш нар л  монголоо гоёно, монголоо аварна,

Ц.Лувсандорж
2017 оны 11 дүгээр сарын 23-ны өдөр

Багшийн нарын тэмцлийн галын мөнхийн цучил

Багшийн нарын тэмцлийн галын мөнхийн цучил

Багш нарын тэмцлийн үнэн үргэлжлэл бол МБҮЭ-г байгуулах явдал юм. Энэ бол багш бидний өмнөх энэ тэмцлээс ирсэн том ухаарал, том хичээл юм.

Ирээдүйд бий болох ямар ч түр хороо, хамгийн сайндаа гэхэд, энэ түр хороо шиг түр дүрэлзэн асах галын түр дөл л байх юм. Жам нь ч, зам ч нь ийм л юм байна лаа даа.

Тэгэхээр багш мэргэжлээ шавраас гарах, үе үеийн багшийг ядуурлаас салгах, монголоо зөв, төв хөгжилд хөтлөхөд түр дүрэлзэх галын түр дөл биш, харин үргэлж асах галын мөнхийн цучил хэрэгтэй. Ийм байж чадах бүтэц, эд анги, гүүр хэрэгтэй. Энэ нь МБҮЭ мөн.

Үүнийг эрт ухаарах тусам багшийн тэмцлийн мөнхийн гал мөнхийн цучилтой байна. Бусад бүх хувилбар, хамгийн сайндаа гэхэд л , түр дүрэлзэн асах галын түр дөл шиг хурц байж чадсан өнөөх түр хороо шиг төгсгөлтэй байна. Зам нь ч, жам нь ийм л юм.

МБҮЭ л иймд багшийн нарын тэмцлийн галын мөнхийн цучил болж оршиж чадна.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 18-ны өдөр

Багш мэргэжлийг гэгээн ирээдүйд хүрэх гүүр

 Багш мэргэжлийг гэгээн ирээдүйд хүргэх гүүр


Одоогийн бид тийм ч муу биш байв. Ирээдүйн та нар тэгэхээр  биднээс илүү сайн байх болно.  Багш мэргэжлийн ирээдүй тэгэхээр илүү гэгээн байх юм.

Багш мэргэжлийнхээ ирээдүйн төлөө өнөөгийн багш нар нэгдэж гайхамшигтай их үйлсийг өрнүүлж их зүйл хийж чадлаа. Одоогийн бид муугүй байлаа. Багш нарын цалин дүнд нь  их нэмэгдэнэ ээ. Ойрын жилүүдэд ер нь их өөр болно.

Түр хороо, бидний үзэглэчих шахсан хэлэлцээрийн бичгийн агуулга сайдын албан даалгавар болж сургууль, цэцэрлэгийн захиралд хүрсэн харагдсан. Түүгээр бол ийм л юм ш дээ.

Нэг. 2017 онд багш бүр 516000 төгрөгийг үлдсэн 2 сард авна (37%+300000).

Хоёр. 2018 онд багш бүрийн бодит орлого шууд 20 хувь нэмэгдэнэ. Нөхцөлгүйгээр багш бүр "урамшуулал" гэсэн хэллэгээр 20 хувь нэмнэ.Дээр нь өмнөх урамшуулал, үр дүнгээ авдагаараа авна...Тэгэхээр дундаж нь бараг 50-60 хувь нэмэгдсэн байна, эцэстээ. Энэ байдал 2018 онд зөвхөн үргэлжилнэ.

Гурав. 2019 онд бүх урамшууллыг шингээж багшийн цалингийн хэмжээг тогтооно. "Багшийн цалин=үндсэн цалин+ажилласан жилийн нэмэгдэл" гэсэн утгаар өөрчлөгдөж, багшийн цалингийн тусгай шинэ шатлал, сүлжээг хэрэгжүүлнэ.( Ингэхэд багшийн үндсэн цалингийн доод жишиг 1,6 сая төгрөгт дөхсөн байх юм). 

БШУҮЭ-ийн засагтаа одоо хийж буй хэлэлцээрийн бичиг үүнээс нэг их өөргүй л байх. Учир нь засгийн өнөөгийн боломж ийм л юм. Харин БШУҮЭ-ийн байгуулж буй энэ хэлэлцээрийн бичигт багш гэдгийн ард боловсрол, шинжлэх ухааны ажилтан гэсэн үг л нэмэгдэх биз.

Энэ нь эцэстээ хамгийн хортой юм. Учир нь түүгээр багш цалингийн тамын тогоондоо, инфляцийн чөтгөрийн тойрогтоо л үлдэнэ. Түр хороо, МҮЭ зөрдөг ганц зөрүү энэ юм.

Үүнийг өөрчлөхийн тулд энэ цагаас тоолох ирээдүйн багш нарт ганцхан ганган боломж бий. МБҮЭ байгуулж ҮЭ-ийн хуулиар тэтгүүлж, багш нарын нэгдлээр хүчилж тэмцэнэ.  Бусад бүх боломж, хувилбар үүнээс тун дорд, нэн дор юм.

МБҮЭ байгуулах нь өнөөгийн багш бидний цахим мэт хурдтай, хас мэт эрчтэй, түр дүрэлзэх галын дөл шиг хурц энэ тэмцлийн том сургамжаас үүссэн том ухаарал, хичээл юм. Үүнийг хийж чадвал ингэж эхэлсэн багш мэргэжлийн ирээдүй одоогийнхоос илүү сайн сайхан болж чадна. Ингэснээр ирээдүй нь багш мэргэжлийнхээ төлөө одоогийнхоосоо илүү их хувь нэмэр оруулж чадах юм. 

Ирээдүй одоогоос дандаа сайн байдаг. Энэ нь жам юм. Тэгэхээр ирээдүйн багшийн ирээдүй биднийхээс улам гэгээн байх болно. Тэгэхэд МБҮЭ хэрэг болно.

Ирээдүйн багш нарын хамтааараа бүтээж чадах энэ МБҮЭ, иймд, багшийн мэргэжлийг гэгээн ирээдүйд хүргэх гүүр нь мөн.

Ц. Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 17-ны өдөр

БАГШИЙН ТЭМЦЛИЙН БОДИТ ГАНЦХАН ГАНГАН БОЛОМЖ

БАГШИЙН ТЭМЦЛИЙН БОДИТ ГАНЦХАН ГАНГАН БОЛОМЖ

Монголын Багш нарын Үйлдвэрчний Эвлэл (МБҮЭ)-тэй болох. Энэ нь  монголын багш нарын цалингаа нэмүүлэх гэдгээр хураангуйлагдсан язгуур олон эрх ашгаа хамгаалах чин хүсэл, язгуур сонирхолын дор нэгдэн тэмцсэн  энэ амьд тэмцэл, хөдөлгөөнийг цаашид утгатай өрнүүлэх бодит ганцхан ганган боломж мөн.  Үүнээс бусад байж болох бүх хувилбар боломж нь түүнээс их дор, дорд, түр  юм.  Түр хороо хүртэл өөрөө түр юм. Тэгэхээр тэр бүх бусад нь ганган ганц ч биш,  бодит ганц  ч нь бус юм.  МБҮЭ болох нь, харин, бодит ганц нь, ганган ганц нь мөн. 

Монголын багш нарын цалингаа нэмүүлэх язгуур эрх ашгийнхаа дор өөрөөрөө өндийж нэг, цул, бүхэл болон нэгдэж  гудамжинд гурван сар тэмцсэн, ордны хэлэлцээр хүрсэн энэ тэмцэл, хөдөлгөөн нь ирээдүйд сургамжтай, одоод харуусалтай,  бас хэмжигдэх, үл хэмжигдэх их үр өгөөжтэй, үр дүнтэй, түүх болон үлдэх нийгмийн нэгэн түүхэн үзэгдэл байв.  

Тэмцлийн бүх хэлбэрийг ашиглан тэмцэж, эцэст нь  ордны хэлэлцээр орж, дунд нь багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороог төлөөлж хэлэлцээрийн ажлын хэсэгт орсон нөхдийн санаатай гэмээр санамсаргүй, санамсаргүй гэмээр санаатай алдаа, туршлагатай гэмээр туршлагагүй,туршлагагүй гэмээр туршлага, ухааралтай ухааралгүй, ухааралгүй ухаарал, бас зөрүүд байдал, ганцаарчилсан тоглолт  зэргээс үүдэн түр хороо бүх багш нарыг төлөөлөх өөрөө бий болгосон бодит  чадамжаа өөрсдөө үгүй хийсэн нь өнгөрсөн өдрүүдийн, өнгөрсөн тэмцлийн хамгийн харамсалтай үйл нь байв. Одоо харуусах энэ алдаа ирээдүй суралцах нэгэн хичээл болж байгаагаараа,гэвч, бас сургамжтай.

Монголын багш нарын өөрсдийнхөө язгуур эрх ашгийн төлөө нэгдсэн энэ тэмцэл, хөдөлгөөний салхи доороо их идэвхитэй, эрчтэй, амьд, өрнөлтэй байгаа нь мэдрэгдэж байгаа юм. Гэвч энэ тэмцэл, хөдөлгөөнийг дээр нь зохицуулж удирдах бодит чадамжтай субьект одоогоор алга.  Түр хороо засаг төр, нийгмийн бүлгүүдтэй хэлэлцээрт орохоос өмнөх шигээ багш нарыг төлөөлөх бодит чадамжтай гэдгээ тэдэнд дахин нотлохын тулд өмнөх шигээ том том акц  (үйл, үйл ажиллагаа)-ийг дахин  хийж үзүүлэх хэрэгтэй болно. Энэ нь одоо цаг хугацаа, багшийн болон нийгмийн сэтгэл зүй хувьд бараг боломжгүй юм.  Тэгэхээр энэ түр хороо ингээд түүх болж үлдэхээр болчихоод байгаа юм, зарчмын хувьд.  Ерөөсөө, түр хороо үүсэл, хөгжил, нэрийн хувьд ч түр л юм. Тэр өөрсдийнхөө язгуур эрх ашгийг өөрсдөө хамгаалахаар багш нарын өөрөөрөө өндийсөн үнэн тэмцлийг удирдан чиглүүлэх түүхэн нөхцөл, зайлшгүй шаардлагаас бий болж үүссэн нэр шигээ түр бүтэц, түр субьект юм.  Тэгэхээр түр хороо түр дүрэлзсэн галын дөл болж түүх болж үлдэх нь өөрөө жам юм. 

Тэгэхээр багш нарын энэ бодит амьд тэмцэл, хөдөлгөөнийг өөр ямар субьект удирдах, хөтлөх боломжтой вэ?

Зарчмын хувьд түр хороо шиг атлаа өөр нэртэй “шинэ бүр хороо” байгуулж болно. Ингэж байгуулагдсан энэ шинэ бүр хороо амьд биш харин хэлбэрийн шинжтэй л байх юм.  Гэсэн атлаа өмнөх түр хорооны давж туулсан “хууль бус”, “элдэв зорилго, сонирхолтой самууруулагчид, тагнуулчид, бутаргагчид, манаруулагчид, самрагчид, ашиг хонжоо хөөцөлдөгчөөс түүнийг хамгаалах” зэрэг бүх бэрхшээл, сорилыг тэр туулах ёстой болно. “Түр хороо хууль бус, түр хорооны бичиг тамга тэмдэггүй учир албан бичиг биш. Үүнийг хэн ч үйлдэж болно...” гэх зэрэг шүүмжлэл, бэрхшээлийг даван туулахын тулд бий болох бүр гэх шинэ хороо нь өмнөх түр хорооны байгуулсан “Багш багшдаа тусалъя” монголын багш нарын нэгдэл шиг бас нэг төрийн бус байгууллага байгуулах шаардлагатай болох жишээтэй юм.  Төрийн бус байгууллага нь эцэстээ ийм тэмцлийг удирдахаар бүтээгдсэн бүтэц биш юм. Учир нь түүнд ҮЭ-ийн хууль үйлчилдэггүй. Тэгэхээр тэр тэмцлийн хурц хэлбэр болох нийтийн ажлын хаялтыг зохион байгуулах хуулийн субьект болж чаддаггүй.  Ийм учраас, багшаар овоглосон Монголын Багш нарын холбоо, Залуу багш нарын холбоо, Ахмадын багш нарын холбоо, Эмэгтэй багш нарын холбоо,Эрэгтэй Багш нарын холбоо гэх  мэт яаж ч нэрлэж болох багшийнх гэх түмэн холбоо багш нарыг буруугаар ашигладаг боловч тэдний эрх ашгийг хамгаалах талаар юу ч хийж чаддаггүй юм.  Тэгэхээр манай улсад ийм холбоод нэр төдий зүйл, нэг нөхрийн  өмч төдий зүйл болсон байх.  Иймд түр хороог төгсөхөд төрөх шинэ бүр хороо нь хуучин түр хорооны замаар замнаж, төрөөд л төгсөх жам бий, зам байна.  Тэгэхээр энэ нь эцэстээ, эвгүй, үр ашиггүй, өнгөрснөөс суралцаагүй бас нэгэн гуниг, бас нэгэн түүхийн хичээл,  утгагүй нэгэн хувилбар байх юм.  

Математикийн хувьд бас нэг өөр ийм нэгэн хувилбар байна. Боловсрол, шинжлэх ухааны үйлдвэрчний эвлэлд “саяын утгагүй ажил хаялтаар түүнд “дурласан шигээ, хайрласан шигээ хайр” зарлаж, түүнд багш нарыг удирдан төлөөлөх эрхийг үг дуугүй өгч болно. Гэвч багш нарыг багш бус хүний төлөө “шалны алчуур шиг буруу ашиглаад ядууруулж ирсэн байдаг өнөөх шар ҮЭ-ийн зан гэнэт ихээр өөрчлөгдөнө” гэж итгэх нь  “чоныг  гэнэт хонь болно” гэж итгэхтэй утга ижил лугаа л юм.  Тэгэхээр татварыг тань авч эцэст нь  буруугаар тэмцэлд ашиглан ядууруулж үлдээдэг өнөөх  “чонон” ҮЭ-г доороо амьд идэвхитэй өрнөж байгаа багш нарын тэмцэл, хөдөлгөөнийг багшийн төлөө удирдах субьект болгон үзэх, итгэх нь математик боломж боловч ёстой болохгүй хувилбар нь юм. Нэн тааруу, тун муу боломж мөн.   27 жил баллуулсан шигээ ирэх олон жил баллуурдуулж мэдэх аймаар хувилбар бол энэ юм. 

Тэгэхээр одоо яах вэ?

Тэгэхээр одоо багш нар Монголын Багш нарын ҮЭ  (МБҮЭ)–тэй болох ёстой. Энэ л багш нарын өөрөө өөрөөрөө өндийсөн энэ амьд тэмцэл, хөдөлгөөнийг цаашид утгатай, амьд, үр өгөөжтэй уртад өрнүүлэх ганцхан бодит ганган боломж юм.  Багш нарын ийм ҮЭ-г бүтээх хоёр л арга байна, одоо. 

Нэг нь энэ. Одоо хүртэл татвараа төлж ирсэн, тэжээж явсан нөгөө “шар”-ласан гэх өнөөх Боловсрол, шинжлэх ухааны энэ ҮЭ –г Монголын багш нарын ҮЭ болгон хувирга.

Үүний хийх арга их энгийн. Нэгж сургууль бүр дээрээ одоогийн ҮЭ-ийн хороогоо хуралдуулж  дүрмээрээ нэрээ “багшийн” гэж өөрчилж, мэдэгдээд, их хурлаа зарлан хуралдуулна. Их хурлаараа  “Боловсрол, шинжлэх ухааны” гэсэн энэ эзэн биегүйгээр зальтай нэрлэсэн шар ҮЭ-г  үйлчлэх тодорхой эзэн, биетэй болгож “Монголын Багш нарын ҮЭ” болгож нэрлэнэ. Тэгэхэд түүний бүх өмч хөрөнгийн хүч, боломж бололцоо, данс, байр сав нь багш нарын шинэ ҮЭ-д шууд шилжинэ.  Ингэж амь орох МБҮЭ нь багш ерөнхийлөгчтэй болж, багшийн төлөө ҮЭ-ийн хуулиар хамгаалуулж ажиллах сайхан ганган боломж түүнд бий болно.  Түр хороог дарамталдаг “Хууль бус” гэх энэ тэрээ дарамтууд үгүй байна. ҮЭ-ийн хуулиар тэтгүүлж багш нарынхаа язгуур эрх ашгийг чин үнэн, чин сэтгэл, үнэн зүтгэлээр хамгаалах хуулийн боломж бий болно. Бас элдэв самууруулагчид, тагнуулчид, ашиг хонжоо хайгчид орж гарах боломж нь их хомс болно. Түр биш харин бүр, бүтэцтэй, хуультай байгууллага юм чинь. Энэ нь өөрөө өөрийнхөө төлөө өөрөөрөө өндийсөн багш нарын энэ тэмцлийг  хуулиар тэтгэн, үнэн нэгдлээр хүчлэн өрнүүлэх хамгийн сайн хувилбар, хамгийн сайн боломж мөн.  

Нөгөө нь ийм юм. Монголын Багш нарын ҮЭ-холбоог шинээр үндэсний түвшинд үйл ажиллагаа явуулах дүрэмтэйгээр шинээр байгуул. Энэ бол боломжтой. Гэвч өмч, хөрөнгийн хийгээд дагах салбар хороог бий болгох гээд их ажил өрнүүлэхийг шаардана. Иймд энэ нь цаг хугацаа шаардах хувилбар юм.  Гэхдээ боломжгүй боломж биш юм.

МБҮЭ -тэй болох нь Монголын багш нар багш мэргэжлийн үнэлэмжийг шударгаар бодитой цэнэлүүлэх,  багшийг нийгмийн анги, давхаргын байх ёстой төв, зөв байранд байлгахын төлөөх амьд, цахим мэт хурдтай, хас мэт эрчтэй, нэг, цул, бүхэл болж чаддагаараа нийгмийн хамгийн хүчирхэг “арми”-ийг хуулийн хүрээнд л удирдах, төлөөлөх  хамгийн зөв, төв арга зам мөн. Энэ нь дээрээ төлөөлөн удирдах субьектгүй авч доороо амьд эрчтэй байгаа багш нарын энэ түүхэн нэгдэл, тэмцлийг урт хугацаанд утгатай, эрчтэй, өгөөжтэй өрнүүлэх ганцхан бодит ганган боломж бас мөн. 

Багшийн хөгжлийн энэ ганц, ганган боломжийг бодитой байдал болгох нь эргээд, эцэстээ нартад ганцхан, нандин багш мэргэжлээ шавраас татаж гаргах, багшийг нийгмийн ёроолоос  өндийлгөн өөд татаж нийгмийн төвд авчрах,  багшийг цалингийн тамын тогоо, инфляцийн чөтгөрийн тойргоос бүрмөсөн ангижруулах,  ёроолоосоо орой луугаа шахаж жээжийн эвдэрсэн элсэн цаг шиг бүтэцтэй эвгүй нийгмээ ишгүй лонх шиг алтан харьцаатай, аятай, хөгтэй эрүүл нийгэм болгон монголоо хүний чадварт тулгуурласан зөв,төв хөгжилд хөтлөх, монголоо гоёх ганц ганган  боломж бас мөн.  

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 14-ны өдөр 

Багш нарт одоо би хоёр зүйлийг хэлнэ

 Багш нарт  би одоо би хоёр зүйлийг л хэлнэ

Надад магтаал ч хэрэггүй. Шүүмжлэл ч нөлөөгүй. Хамгийн гол нь, багш мэргэжлээ аврах гэж багш нарын өөрөө өөрөөрөө өндийсөн тэмцэл, хөдөлгөөнийг удирдсан, чиглүүлсэн түр хорооны ерөнхий зохицуулагчид дэм, тус  болох гэж явав. 

Багшийн төлөө түүхэн их зүйлийг дөрвөн түмэн багш нартаа хамт бүтээж чадав. Гайхамшигтай амжилтыг гаргав. Багш нарын бодит орлого цаашид илт ихсэнэ. Үүнд бүү эргэлз. 

 Багш нарын бүл хүчтэй гэдгийг нийгэм мэдэрсээн, бид ч мэдэрсээн. Ийм үйлсийг бүтээхэд хувь нэмэртээ байсандаа  олон жилийн турш багш мэргэжлээ гэж явсан багш бэлтгэдэг багшийн хүний хувьд сэтгэл их хангалуун байгаа шүү. 

Маш чухал цагт урваж шарваж байсан түр хороо гэж дөвчигнөсөн дүү нар тэд нарт, харин, би цэнэтэй түр хороог үнэ цэнэгүй болгосон тэр эгшинд ингэж  хэлж байсан юм.

 "Ах нь, одоо, нартаа хамтарч ажиллахгүй" 

Одоо, харин, би нийт багш нарт хоёр зүйлийг л хэлнэ.

Нэг нь  энэ. МБҮЭ-гээ байгуул. Өөр олигтой зам байхгүй, та нарт, цаашид.

Нөгөө нь ийм юм. Би, цаашид, дан ганц багш нар та нарын төлөө биш, харин, монгол хүүхдийн төлөө, монголын төлөө ажиллана.  Энэ нь, магадгүй, цөөнгүй багш нарын эсрэг чиглэнэ гэсэн үг.  Үүнийг, тодруулж хэлбэл, "би зарим хулхи багш нарын хулхи үйлдлийг засахыг оролдоно" гэсэн үг, багш мэргэжлээ аврахын тулд шүү дээ.  

Энэ урт тэмцлийг би, харин, гудамжинд биш профессорын замаар хийнэ.


Ц.Лувсандорж 

2017 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр 

Эд нар худлаа шүү, хулхи шүү, жинхэнэ урвагч, шарвагч нар шүү

Эд нар худлаа шүү, хулхи шүү, жинхэнэ урвагч, шарвагч нар шүү


Хэдэн удаа урвав аа! Хэдэн удаа шарвав аа..., та нар!. Хэдэн удаа урвахгүй, шарвахгүй гээд хэдэн удаа урваж шарвав аа!

Хэдэн удаа ийм худлаа инээсэн зохиомол утгагүй зураг илгээж багш нарыг тархийг угаав аа!.

Түр хорооноос хугацаагүй ажил хаялт зарлаад ажиллаж байхад Та нар л гэнэт лайв хийгээд болиулж, бас нэг ийм зургийг "урвахгүй, шарвахгүй " гээд явуулаад байсан байх аа. Надаас ийм инээд гуйгаад л...

Гэвч урвахгүй, шарвахгүй гээд байсан тань таны нарын ингэж эхлүүлсэн хэлэлцээрийн үед харагдав уу? Үгүй.

"Хэлэлцээр өрнөж байхад багш нар ажил хаях ёсгүй" гэсэн мессежийг хэвлэлийн бага хурал хийж маш чухал үед мэдээлэл хийж байхад энэ урвагч, шарвагчид урвахгүй, шарвахгүй байж чадав уу? Үгүй.

... Индэр дээр сууж чадав уу? Чадаагүй. Харин хэвлэлийнхэнтэй хамт байж индэр дээр суусан хэд рүүгээ хамтарч дайрч урваж, шарваж байсан биз дээ. Ямар бичлэгийг нууцаар бэлдэж илгээсэн байгаа билээ..Урвасан, шарвасан байгаа биз дээ.

Хэвлэлийн найз нараараа "Түр хороо хууль бус. Цагдаад өгнө " гэх мэт өмнө хэзээ ч асуудаггүй, урвасан, шарвасан асуултыг тэднээр асуулгаад явж байсан урвагч, шарвагч нар эд нар шүү дээ.

МҮЭ-ийг дагаад түр хороо орших, эс оршихыг шийдэх чухал эгшинд хэлэлцээр хаяад далчигнасан жинхэнэ урвагч, шарвагч нар эд нар шүү дээ.

Урваж шарвасаар эцэстээ түр хороог хэн ч биш болгосон.

Багш нарыг түмний доог болчихоод дахиад л дахиад л ийм зургаа явуулдаг...жинхэнэ урвагч, шарвагч нар шүү дээ...

Дөрвөн түмэн багш маань ийм овьлогогүй, "урвахгүй, шарвахгүй" гэдэг атлаа жинхэнэ урвагч, шарвагч нараас л болгоомжлох хэрэгтэй шүү, цаашдаа.

Дөрвөн түмэн багш нарыг наад худлаа инээсэн, урвасан шарвасан нөхөд тань түмний доог, засгийн тоох уу болгож байгаа юм шүү дээ.

Хүн ер нь нэг үг, нэг үйл, нэг харцаараа бүрэн уншигддаг.

Би эд нарыг 3 сар ажиглав. Би эд нартаа 3 сар ажиллав..

Тэгэхээр урвагч, шарвагчид надад нилээн уншигдана биз дээ.

Урвагч, шарвагч нар их олон удаа урвахгүй, шарвахгүй гэж орилолдцгоодог юм байна лаа.
Урвасан, шарвасан эд нар одоо яаж иймэрхүү зураг авахуулж орилолдцгоосон ч орших газар ховор, очиж газар цөөн, итгэх хүн уртад бол олдохгүй. Учир нь урвадаг, шарвадаг, хулхиддаг тань уртад улам танигдана даа.

Урвагч, шарвагч нар нарт одоо би иймд "багшийн ажил гэж та нарт хэрэв байдаг бол багшийнхаа ажлаа түр хий;... Ажиллаж мөнгө ол" гэж зөвлөхөөр байна.. Ажиллаж шүү. Хөлс гаргаж шүү...

Монголын багш нарын өөрөө өөрөөрөө өндийсөн энэ үнэн тэмцэл хөдөлгөөн ордны хэлэлцээр хүрч дээд амжилтандаа аль хэдийн хүрчихсэн юм.

Тэгэхээр та нар ажиллаж амьдрах ёстой юм... Ойлгож барьж байгаа биз дээ.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 16-ны өдөр

БАГШИЙН ТЭМЦЛИЙН БОДИТ ГАНЦХАН ГАНГАН БОЛОМЖ

БАГШИЙН ТЭМЦЛИЙН БОДИТ ГАНЦХАН ГАНГАН БОЛОМЖ

Монголын Багш нарын Үйлдвэрчний Эвлэл (МБҮЭ)-тэй болох. Энэ нь  монголын багш нарын цалингаа нэмүүлэх гэдгээр хураангуйлагдсан язгуур олон эрх ашгаа хамгаалах чин хүсэл, язгуур сонирхолын дор нэгдэн тэмцсэн  энэ амьд тэмцэл, хөдөлгөөнийг цаашид утгатай өрнүүлэх бодит ганцхан ганган боломж мөн.  Үүнээс бусад байж болох бүх хувилбар боломж нь түүнээс их дор, дорд, түр  юм.  Түр хороо хүртэл өөрөө түр юм. Тэгэхээр тэр бүх бусад нь ганган ганц ч биш,  бодит ганц  ч нь бус юм.  МБҮЭ болох нь, харин, бодит ганц нь, ганган ганц нь мөн. 

Монголын багш нарын цалингаа нэмүүлэх язгуур эрх ашгийнхаа дор өөрөөрөө өндийж нэг, цул, бүхэл болон нэгдэж  гудамжинд гурван сар тэмцсэн, ордны хэлэлцээр хүрсэн энэ тэмцэл, хөдөлгөөн нь ирээдүйд сургамжтай, одоод харуусалтай,  бас хэмжигдэх, үл хэмжигдэх их үр өгөөжтэй, үр дүнтэй, түүх болон үлдэх нийгмийн нэгэн түүхэн үзэгдэл байв.  

Тэмцлийн бүх хэлбэрийг ашиглан тэмцэж, эцэст нь  ордны хэлэлцээр орж, дунд нь багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороог төлөөлж хэлэлцээрийн ажлын хэсэгт орсон нөхдийн санаатай гэмээр санамсаргүй, санамсаргүй гэмээр санаатай алдаа, туршлагатай гэмээр туршлагагүй,туршлагагүй гэмээр туршлага, ухааралтай ухааралгүй, ухааралгүй ухаарал, бас зөрүүд байдал, ганцаарчилсан тоглолт  зэргээс үүдэн түр хороо бүх багш нарыг төлөөлөх өөрөө бий болгосон бодит  чадамжаа өөрсдөө үгүй хийсэн нь өнгөрсөн өдрүүдийн, өнгөрсөн тэмцлийн хамгийн харамсалтай үйл нь байв. Одоо харуусах энэ алдаа ирээдүй суралцах нэгэн хичээл болж байгаагаараа,гэвч, бас сургамжтай.

Монголын багш нарын өөрсдийнхөө язгуур эрх ашгийн төлөө нэгдсэн энэ тэмцэл, хөдөлгөөний салхи доороо их идэвхитэй, эрчтэй, амьд, өрнөлтэй байгаа нь мэдрэгдэж байгаа юм. Гэвч энэ тэмцэл, хөдөлгөөнийг дээр нь зохицуулж удирдах бодит чадамжтай субьект одоогоор алга.  Түр хороо засаг төр, нийгмийн бүлгүүдтэй хэлэлцээрт орохоос өмнөх шигээ багш нарыг төлөөлөх бодит чадамжтай гэдгээ тэдэнд дахин нотлохын тулд өмнөх шигээ том том акц  (үйл, үйл ажиллагаа)-ийг дахин  хийж үзүүлэх хэрэгтэй болно. Энэ нь одоо цаг хугацаа, багшийн болон нийгмийн сэтгэл зүй хувьд бараг боломжгүй юм.  Тэгэхээр энэ түр хороо ингээд түүх болж үлдэхээр болчихоод байгаа юм, зарчмын хувьд.  Ерөөсөө, түр хороо үүсэл, хөгжил, нэрийн хувьд ч түр л юм. Тэр өөрсдийнхөө язгуур эрх ашгийг өөрсдөө хамгаалахаар багш нарын өөрөөрөө өндийсөн үнэн тэмцлийг удирдан чиглүүлэх түүхэн нөхцөл, зайлшгүй шаардлагаас бий болж үүссэн нэр шигээ түр бүтэц, түр субьект юм.  Тэгэхээр түр хороо түр дүрэлзсэн галын дөл болж түүх болж үлдэх нь өөрөө жам юм. 

Тэгэхээр багш нарын энэ бодит амьд тэмцэл, хөдөлгөөнийг өөр ямар субьект удирдах, хөтлөх боломжтой вэ?

Зарчмын хувьд түр хороо шиг атлаа өөр нэртэй “шинэ бүр хороо” байгуулж болно. Ингэж байгуулагдсан энэ шинэ бүр хороо амьд биш харин хэлбэрийн шинжтэй л байх юм.  Гэсэн атлаа өмнөх түр хорооны давж туулсан “хууль бус”, “элдэв зорилго, сонирхолтой самууруулагчид, тагнуулчид, бутаргагчид, манаруулагчид, самрагчид, ашиг хонжоо хөөцөлдөгчөөс түүнийг хамгаалах” зэрэг бүх бэрхшээл, сорилыг тэр туулах ёстой болно. “Түр хороо хууль бус, түр хорооны бичиг тамга тэмдэггүй учир албан бичиг биш. Үүнийг хэн ч үйлдэж болно...” гэх зэрэг шүүмжлэл, бэрхшээлийг даван туулахын тулд бий болох бүр гэх шинэ хороо нь өмнөх түр хорооны байгуулсан “Багш багшдаа тусалъя” монголын багш нарын нэгдэл шиг бас нэг төрийн бус байгууллага байгуулах шаардлагатай болох жишээтэй юм.  Төрийн бус байгууллага нь эцэстээ ийм тэмцлийг удирдахаар бүтээгдсэн бүтэц биш юм. Учир нь түүнд ҮЭ-ийн хууль үйлчилдэггүй. Тэгэхээр тэр тэмцлийн хурц хэлбэр болох нийтийн ажлын хаялтыг зохион байгуулах хуулийн субьект болж чаддаггүй.  Ийм учраас, багшаар овоглосон Монголын Багш нарын холбоо, Залуу багш нарын холбоо, Ахмадын багш нарын холбоо, Эмэгтэй багш нарын холбоо,Эрэгтэй Багш нарын холбоо гэх  мэт яаж ч нэрлэж болох багшийнх гэх түмэн холбоо багш нарыг буруугаар ашигладаг боловч тэдний эрх ашгийг хамгаалах талаар юу ч хийж чаддаггүй юм.  Тэгэхээр манай улсад ийм холбоод нэр төдий зүйл, нэг нөхрийн  өмч төдий зүйл болсон байх.  Иймд түр хороог төгсөхөд төрөх шинэ бүр хороо нь хуучин түр хорооны замаар замнаж, төрөөд л төгсөх жам бий, зам байна.  Тэгэхээр энэ нь эцэстээ, эвгүй, үр ашиггүй, өнгөрснөөс суралцаагүй бас нэгэн гуниг, бас нэгэн түүхийн хичээл,  утгагүй нэгэн хувилбар байх юм.  

Математикийн хувьд бас нэг өөр ийм нэгэн хувилбар байна. Боловсрол, шинжлэх ухааны үйлдвэрчний эвлэлд “саяын утгагүй ажил хаялтаар түүнд “дурласан шигээ, хайрласан шигээ хайр” зарлаж, түүнд багш нарыг удирдан төлөөлөх эрхийг үг дуугүй өгч болно. Гэвч багш нарыг багш бус хүний төлөө “шалны алчуур шиг буруу ашиглаад ядууруулж ирсэн байдаг өнөөх шар ҮЭ-ийн зан гэнэт ихээр өөрчлөгдөнө” гэж итгэх нь  “чоныг  гэнэт хонь болно” гэж итгэхтэй утга ижил лугаа л юм.  Тэгэхээр татварыг тань авч эцэст нь  буруугаар тэмцэлд ашиглан ядууруулж үлдээдэг өнөөх  “чонон” ҮЭ-г доороо амьд идэвхитэй өрнөж байгаа багш нарын тэмцэл, хөдөлгөөнийг багшийн төлөө удирдах субьект болгон үзэх, итгэх нь математик боломж боловч ёстой болохгүй хувилбар нь юм. Нэн тааруу, тун муу боломж мөн.   27 жил баллуулсан шигээ ирэх олон жил баллуурдуулж мэдэх аймаар хувилбар бол энэ юм. 

Тэгэхээр одоо яах вэ?

Тэгэхээр одоо багш нар Монголын Багш нарын ҮЭ  (МБҮЭ)–тэй болох ёстой. Энэ л багш нарын өөрөө өөрөөрөө өндийсөн энэ амьд тэмцэл, хөдөлгөөнийг цаашид утгатай, амьд, үр өгөөжтэй уртад өрнүүлэх ганцхан бодит ганган боломж юм.  Багш нарын ийм ҮЭ-г бүтээх хоёр л арга байна, одоо. 

Нэг нь энэ. Одоо хүртэл татвараа төлж ирсэн, тэжээж явсан нөгөө “шар”-ласан гэх өнөөх Боловсрол, шинжлэх ухааны энэ ҮЭ –г Монголын багш нарын ҮЭ болгон хувирга.

Үүний хийх арга их энгийн. Нэгж сургууль бүр дээрээ одоогийн ҮЭ-ийн хороогоо хуралдуулж  дүрмээрээ нэрээ “багшийн” гэж өөрчилж, мэдэгдээд, их хурлаа зарлан хуралдуулна. Их хурлаараа  “Боловсрол, шинжлэх ухааны” гэсэн энэ эзэн биегүйгээр зальтай нэрлэсэн шар ҮЭ-г  үйлчлэх тодорхой эзэн, биетэй болгож “Монголын Багш нарын ҮЭ” болгож нэрлэнэ. Тэгэхэд түүний бүх өмч хөрөнгийн хүч, боломж бололцоо, данс, байр сав нь багш нарын шинэ ҮЭ-д шууд шилжинэ.  Ингэж амь орох МБҮЭ нь багш ерөнхийлөгчтэй болж, багшийн төлөө ҮЭ-ийн хуулиар хамгаалуулж ажиллах сайхан ганган боломж түүнд бий болно.  Түр хороог дарамталдаг “Хууль бус” гэх энэ тэрээ дарамтууд үгүй байна. ҮЭ-ийн хуулиар тэтгүүлж багш нарынхаа язгуур эрх ашгийг чин үнэн, чин сэтгэл, үнэн зүтгэлээр хамгаалах хуулийн боломж бий болно. Бас элдэв самууруулагчид, тагнуулчид, ашиг хонжоо хайгчид орж гарах боломж нь их хомс болно. Түр биш харин бүр, бүтэцтэй, хуультай байгууллага юм чинь. Энэ нь өөрөө өөрийнхөө төлөө өөрөөрөө өндийсөн багш нарын энэ тэмцлийг  хуулиар тэтгэн, үнэн нэгдлээр хүчлэн өрнүүлэх хамгийн сайн хувилбар, хамгийн сайн боломж мөн.  

Нөгөө нь ийм юм. Монголын Багш нарын ҮЭ-холбоог шинээр үндэсний түвшинд үйл ажиллагаа явуулах дүрэмтэйгээр шинээр байгуул. Энэ бол боломжтой. Гэвч өмч, хөрөнгийн хийгээд дагах салбар хороог бий болгох гээд их ажил өрнүүлэхийг шаардана. Иймд энэ нь цаг хугацаа шаардах хувилбар юм.  Гэхдээ боломжгүй боломж биш юм.

МБҮЭ -тэй болох нь Монголын багш нар багш мэргэжлийн үнэлэмжийг шударгаар бодитой цэнэлүүлэх,  багшийг нийгмийн анги, давхаргын байх ёстой төв, зөв байранд байлгахын төлөөх амьд, цахим мэт хурдтай, хас мэт эрчтэй, нэг, цул, бүхэл болж чаддагаараа нийгмийн хамгийн хүчирхэг “арми”-ийг хуулийн хүрээнд л удирдах, төлөөлөх  хамгийн зөв, төв арга зам мөн. Энэ нь дээрээ төлөөлөн удирдах субьектгүй авч доороо амьд эрчтэй байгаа багш нарын энэ түүхэн нэгдэл, тэмцлийг урт хугацаанд утгатай, эрчтэй, өгөөжтэй өрнүүлэх ганцхан бодит ганган боломж бас мөн. 

Багшийн хөгжлийн энэ ганц, ганган боломжийг бодитой байдал болгох нь эргээд, эцэстээ нартад ганцхан, нандин багш мэргэжлээ шавраас татаж гаргах, багшийг нийгмийн ёроолоос  өндийлгөн өөд татаж нийгмийн төвд авчрах,  багшийг цалингийн тамын тогоо, инфляцийн чөтгөрийн тойргоос бүрмөсөн ангижруулах,  ёроолоосоо орой луугаа шахаж жээжийн эвдэрсэн элсэн цаг шиг бүтэцтэй эвгүй нийгмээ ишгүй лонх шиг алтан харьцаатай, аятай, хөгтэй эрүүл нийгэм болгон монголоо хүний чадварт тулгуурласан зөв,төв хөгжилд хөтлөх, монголоо гоёх ганц ганган  боломж бас мөн.  

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 14-ны өдөр  

Багш нар буруу, зөвийг тунгаадаг байх ёстой. Учир нь та багш шүү дээ.

Багш нар буруу, зөвийг тунгаадаг байх ёстой. Учир нь та багш шүү дээ.

Багш нар ямар ч үед, ямар ч нөхцөлд буруу, зөвийг тунгааж ойлгодог байх ёстой. Гэвч багшийн энэ бичээгүй ёсыг өнөөгийн багш нар энэ удаа үл дагав. Үл үзүүлэв. Үл үлгэрлэв.

Дөрвөн түмэн багшаа нэгтгэн нэг, цул, бүхэл болгон гудманд 3 сар тэмцэл, хөдөлгөөнийг удирдан тэмцэж тэднийгээ төлөөлөх чадамжтайгаа бодит үйлээр харуулж чадсан багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороо нь хэлэлцээр хийж байхад, мөн хэвлэлийн бага хурал хийж "Хэлэлцээр амжилттай өрнөж байгаа. Хэлэлцээрээс гарах бичиг үзэглэгдсэн тохиолдолд багш нар ажил хаях ёсгүй" гэж урдаас сануулж мэдэгдэж байхад түр хороогоо "тулааны талбарт дайчин генералаа ганцаар нь орхиод явдаг урвагч түшмэл, хулхи арми шиг" орхиод, өөрсдийнх нь эсрэг 27 жил ажилласан ҮЭ-д буруугаар ашиглагдан багш бус хүний төлөө, эцэстээ өөрсдийнхөө эсрэг босож байгаа нь бас ухааралгүй, хүний ёсгүй хэрэг байв. 

Энэ үед үнэнийг хэлснээ ямар ч ухаарал, сэхээрэлгүйгээр элдэвчлэн сүрэглэн дайрч байх нь бас ухааралгүй, хүний мөсний бус зүйл байв. Багшийн ёс зүйд үл нийцэх үйл болов.

Түр хорооныхоо манлайлан хийсэн хэлэлцээрийн явцад засгийн төлөөлөл хамгийн сайн ажилласанг, хамгийн ажил хэрэгч байсанг тэмдэглэж байна, энд, би. Бодит байдлыг ингэж бодитой хэлэхэд нь бас л хүний мөс юм. Багшийн ёс мөн.

Ажил хаяж болно. Гэхдээ их утгатай ажлыг их утгатай цагт нь их утгатай хаяж сур, багш нараа. Багшийн ёс, хүний мөсийг бодит үйлээр харуулж сур, багш нараа.

Багш нар ямар ч үед буруу, зөвийг тунгаадаг байх ёстой. Учир нь та багш шүү дээ.

Багшийн ёсыг тээгч, үзүүлэгч, үлгэрлэгч бол багш юм шүү.

Ц.Лувсандорж
2017 оны 11 дүгээр сарын 14-ны өдөр

"Түр хороо" гэж дөвчигнөх дүү нарт өгөх ахын зөвлөгөө, анхааруулга

 "Түр хороо" гэж дөвчигнөх  дүү нарт өгөх  ахын  анхааруулга, зөвлөгөө

"Түр хороо" гэж дөвчигнөх Бат-эрдэнэ нар гэгдэх дүү нар багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороог битгий буруугаар ашиглаад байгаарай. Юун онц шаардлага вэ, ахиад? 

Түр хороо хэлэлцээр өрнүүлж байхад түр хорооны нэрээр ингэж бужигнуулж багш нарын нэр хүндийг унагаж, багш хүнийг " тэнэг юм шиг" битгий бодоод, болгоод байгаарай, дүү нар.

Түр хороо гэж дөвчигнөх дүү та нар ерөнхий зохицуулагчийн зөвшөөрөл, гарын үсэг, тэмдэггүйгээр түр хороог төлөөлөхгүй. Бас энэ бичгээр түр хорооны эхэлчихсэн хэлэлцээрийг баллуурдахгүй шүү.... 

Юун онц шаардлага, юун бичиг бэ? Юун тэмцлийн хурц хэлбэр вэ? 

Бат-эрдэнэ нар дүү нар ийм бичиг гаргах эрх ч байхгүй шүү.... Бас шүүхээр яваад үүнийг нэг тийш нь болгох хэрэгтэй болох нь дээ.

 Бодит үйлээрээ багш нарыг төлөлөх бодит чадамжийг өөрөө бий болгож хэлэлцээрт орж чадсан багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороо гэдэг энэ үнэт үгийг буруугаар ашиглаад эхэлж байгаа нь энэ юм. Одоо удахгүй "багш багшдаа тусалъя" цахим бүлгээр сурталчилгаа бизнес хийх юм байгаа биз. "Биз" ч гэж дээ, сурталчилгаа хийгээд эхэлчихсэн байгаа юм.. Үүнийг бас л бид зохицуулах хэрэг гарах нь дээ... 

Зөв зүйлийг буруугаар ашиглаад эхэлдэг муу ёр гэмээр муу зүйл манайд нийгмийн энэ тэнд мөн их байх юм даа, бас гарах юм даа...

Түр хороо 4 шаардлага тавиад хэлэлцээрээ эхэлчихсэн бараг гарын үсэг зурах хэмжээнд очсон байхад дүү та нар МҮЭ дагаад л арилж өгсөн... Тэгээд бас одоо  юун онцгой шаардлага, тэмцлийн хурц хэлбэр гээд  эхлэв ээ, бас?

Багш нарыг одоо тайван орхи. Гудамны 3 сарын тэмцлийг ордоны хэлэлцээрт хүргэнэ гэдэг өөрөө том амжилт юм. Бат-эрдэнэчүүд дүү нар түр хороог засаг, хэрэв тоож дуудтал, түр хороо гэдгийг түр орхиод өөрсдөө дор дороо багшийн ажлаа, байдаг бол,  хийгээд үзээч....

 Түр хороог та нар дангаараа, ганцаараа төлөөлөхгүй. Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороо гэж дор нь зүгээр л биччихсэн "онц шаардлага"гэх нааад бичигт тань  тамга ч алга, ерөнхий зохицуулагчийн гарын үсэг ч алга... Тэгэхээр түр хороог түр тайван орхиод түр багшийнхаа ажлыг, байвал л,  ер нь хийвэл  их зөв дөө.. Тэгэх үү? Үүнийг дахин дахин хэлээд байгаа эргэцүүлээч дээ. Дүү нарт л хэрэгтэй гэж ах мунгинаж байгаа хэрэг л дээ.

Наад багш нар тань зөөлөн хэлбэл, овлигогүй, хатуу хэлбэл, ашиг хонжоо хайгчдын хорон үйлийн гайгаар түмний ч доог, засгийн ч доог болж дуусах нь...

Түр хороог бас та нараас болж түмэн ч тоохгүй, засаг ч тоохгүй болчихоод байна....

Буруу, эрүүл бус үйлээс тань болоод доор их идэвхитэй, өрнөлтэй байгаа багш нарын язгуур эрх ашгийнхаа төлөөх нэгдсэн хөдөлгөөн, тэмцэл тань дээрээ төлөөлөн удирдах субьектгүй болчихоод байна... 

Түр хороог зүгээр түр орхи.  Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хорооны нэрийг барьж бужигнуулах нь буруу юм, ийм төлөөлийн чадамж танд болон таныг дагагчдад бас байхгүй юм...

Түр хороог түр орхиж зүгээр л багшийн ажлаа,байвал, зүгээр хэсэг тайван хийгээч. Энэ зууртаа, харин, хэлэлцээр, хэлэлцээрийн талууд, тэдгээрийн төлөөлөх чадамжийн талаар эргэцүүлж судлаарай.  Их амбицтай дүү нарт ийм мэдлэг хожмоо хэрэг болж юун мэднэ. 

Ахын ийм л зөвлөгөөг түр хороог төлөөлөх чадамжгүй атлаа түр хороо гээд дөвчигнөж яваа дүү нартаа өгч байна.

Зөв бусыг засах зөвлөгөөг дүү нар өгөх ахын хэрэг.  Ахын зөвлөгөө авах эсэх нь дүү нарын хэрэг бөлгөө.

Ц.Лувсандорж 

2017 оны 11 дүгээр сарын 14-ний өдөр 

Тэр олон "биз"-үүд ажил хаясан биз дээ? Эцэстээ гэвч байрандаа л үлдэнэ биз дээ?

Тэр олон "биз"-үүд ажил хаясан биз дээ? Эцэстээ гэвч байрандаа л үлдэнэ биз дээ?


Боловсрол, шинжлэх ухааны ҮЭ-ээс зохион байгуулж байгаа ажил хаялтад багш нар оролцож байгаа гэсэн бил үү?

Тэгвэл дараах "биз" -үүд мөн л оролцож байгаа биз дээ.

Шинжлэх ухааны салбарынхан ажил хаясан биз?
Шинжлэх ухааны академи ажил хаясан биз?

Хүрээлэнгүүдийн судлаачид ажлаа хаясан биз?

Төсөв авдаг улсын их дээд сургуулийнхан ажлаа хаясан биз?

Боловсролын яамны дарга, мэргэжилтэн ажлаа хаясан биз?

Боловсролын яамны дэргэдэх салбар хүрээлэн, төв, институтууд ажлаа хаясан биз?

Боловсрол, шинжлэх ухааны байгууллагын манаач, нярав, нягтлан, номын санч, сургуулийн ажилдаг багш бус захирал, эрхлэгчид ажлаа хаясан биз?

Энэ олон "биз" -д хамаарах нь ажил хаяж байгаа нарын тооноос 2 дахин илүү биз дээ.

Багш нар өөрийнхөө төлөө бус харин багш бус энэ "биз"-ийн төлөө утгатай ажлаа утгагүй цагт утгагүй хаяж ирсэн байдаг. Ингэснийхээ эцэст, хамгийн харуустай нь багш нар төсвийн байгууллагын цалингийн тамын тогоондоо л, инфляцийн чөтгөрийн тойрогтоо л эргэлдэж, эдлэгдэж үлддэг юм.  Үүнийг  27 жилийн МҮЭ-ийн ийм нэгэн ээлжит жүжиг, багш нарын ийм нэгэн утгагүй ажил хаятад зүтгэж явсан багш нарын зарим нь ухаарсан ч байж мэднэ. Ихэнхи  нь гэвч харин огт ухаараагүй л, өөрөө өөрийнхөө эсрэг босож тэмцэж явах.

Ухаарч ажил хая, утгатай ажил хая. Буруу ажил хаялтад буруугаар бүү ашиглагд, багш нараа. Зөв цагт зөв ажил хаяж багш мэргэжлийг тээгч багш нарыг цалингийн тамын тогоо, инфляцийн чөтгөрийн тойргоос салга..

Ухаар тэмц, Тэмц ухаар, багш нараа. Нартад ганц нандин мэргэжлээ нийгмийн ёроолоос дээш татаж байх ёстой байранд тавь. Үүний төлөө ажил хая. Үнэний төлөө ажил хая, тэмц.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сарын 13-ний өдөр

Багш нарыг тэмцэлд нэгдэх нь нэн чухал. Гэвч хэлэлцээрт бэлтгэх түүнээс чухал

Багш нарыг тэмцэлд нэгдэх нь нэн чухал. Гэвч хэлэлцээрт бэлтгэх түүнээс чухал

Багш нарт хэлэлцээрийн тал, түүний төлөөлөх чадамжийн талаар маш зөв ойлголт өгөхгүй бол цаашид багш нар тэмцэл хөдөлгөөндөө гудмаар амжилт олох авч хэлэлцээрээ амжилт олохооргүй юм байна лаа шүү.

Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороог юу ч биш болгосон багш нарын нэгэн хэлэлцээрийн түүхийг энд үлгэр болгон үлдээв.

Түр хороо багш нараар улсын хэмжээнд ажил хаяулж чаддагаа сануулах 2 өдрийн ажил хаялтаар үзүүлж өөрт нь огт байгаагүй, өрөөл ч итгэхгүй байсан "багш нарыг төлөөлөх, удирдах чадамж"-тай болсноо түмэнд харуулав. Энэ бол том акц байв. Түр хороо ийм чадамжтайгаа харуулсан тул түр хороо "шаардлага биелүүлэхгүй бол хугацаагүй ажил хаялтыг хийнэ" гэж нөгөө талаа шахаж байгаа юм. "Энэ шахалт бодит үйл болчихно" гэж нөгөө тал маань "айж" байгаа нь тодорхой. Учир нь сануулах ажил хаялтаар тэр чадаж байгаагаа харуулчихсан юм.

Тэгээд өгсөн хугацаанд шаардлагыг нь биелүүлээгүй тул багш нарын ажил хаялтыг хийх товийг хэвлэлийн бага хурлаар зарлаж байгаа юм. Энэ бол урдаас бодсон том акц байхгүй юу даа.... Өмнө 2 өдрийн ажил хаялтыг удирдаж чадснаа харуулсан тул нөгөө тал "айж" эхэлнэ...
(Хэлэлцээрт орох нь тодорхой байсан... Гэвч хэлэлцээрийн нөхцлийг ядаж тод болгоогүйгээр манай нөгөө хэд гэнэт лайв хийгээд ажил хаялт хийлгүйгээр ажил хаялтыг зогсоосон нь алдаа байв. Хийж үзүүлээд, эсвэл бараг хийх шахах уу болж байж буулт хийлгэж, амлалт авч хэлэлцээрт давуу байдалтай орно гэж би хувьдаа бодож байсан. Гэвч энд гэнэтийн лайваар алдаа хийв. Цаашид анхаарах).

Хэлэлцээрт ороход бид нөгөө талдаа "шаардлага биелүүлбэл бид багш нарыг ажил хаялт хийлгэхгүй" гэж амлаж байгаа юм л даа.( Ийм чадамжтай гэж л айлгаж байгаа юм шүү дээ). Энд хугацааны хүчин зүйл орж ирнэ. МҮЭ түр хороог ажил хаялтаа зогсооход ажил хаялт зөрүүлээд зарлаж байгаа нь цаанаа түр хороотой өрсөлдөж буй хэлбэр юм шүү дээ. Товчхон хэлбэл, хэн нь багш нарыг залуучуудын хэлдэгээр "бацаж" байгаагаа харуулна гэж байгаа юм.

Үнэндээ бол энэ нь түр хороонд засаг болон МҮЭ хамтран ирүүлсэн том цохилт, дарамт байв. Хугацаанд шахуулж буулт хийлгэнэ. Ер нь түр хороог юу ч биш, чадамжгүй гэж харуулах цаад зорилготой юм л даа. Түр хороог тоглоомоос шахаж гарна. (Түр хороо засагт ч үнэндээ төвөгтэй, МҮЭ ч бас төвөгтэй байх юу даа. Тэднийг багшийн төлөө ажилла гэж шаардаад, тэдний үнэн нүүр царайг нийгэмд харуулаад байна ш дээ). Ийм учраас түр хороотой байгуулах хэлэлцээрт МҮЭ-г оруулж суулгасан байсан. МҮЭ нь энэ хэлэлцээрт зарчмын хувьд илүүц байсан юм. Гэвч хэлэлцээрийн турш ҮЭ байв, тэнд. Хэлэлцээрийн 10 хоногт манай нөгөө хэд хурал хаяад хэлэлцээрт цаг их алдаж байв. Энэ МҮЭ-д, засагт ч ашигтай юм... МҮЭ биднийг сөргүүлээд ажил хаялт зарлачихаад байдаг. Гэхдээ харахад боловсрол, шинжлэх ухааны гээд байгаа атлаа "багш нарыг ажил хаялтад бэлтгээд байгаа юм... Тийм учраас өнгөрсөн 3 дахь өдрийн орой тохиролцоогүй 2017 оны шаардлага дээр нэг нөгөө талд "тодорхой хувь хэл" гэсэн шаардлагыг дахин хүргүүлсэн (бид 45 хувь гэж байгаа шүү дээ). Маргааш нь тэд тэр шаардлага дээр 516000 хэлж байгаа юм (36 хувь+300000). МҮЭ ажил хаялт зарлачихсан. Манай нөгөө хэд тэдний тал орчихсон ажил хаялтын бэлтгэлийг хийлгээд цахимаар сурталчилгаа хийгээд явж байдаг... 4 дэхь өнгөрөхөд засаг түр хорооны чадамжид итгэх итгэл багасаж эхэлнэ. Яагаад МҮЭ -ийн ажил хаялт ер нь болох нь гэсэн мэдрэмж бүх талуудад ирж байгаа юм. Түр хороо шаардлага хангавал, өөрөөр хэлбэл, тохиролцож хэлэлцээрийн бичигт гарын үсэг зурвал "багш нарыг ажил хаялт хийлгэхгүй" гэж анх хэлэлцээрт орсон байдаг... Тэгэхээр түр хороо хугацаагүй болж 4 дэхь өдөр хэвлэлийн бага хурал хийж "хэлэлцээр амжилттай явж байна... Хэлэлцээрийн бичиг үзэглэгдсэн тохиолдолд багш нар ажил хаях ёсгүй" гэсэн агуулгаар үйл явцыг мэдээлж байгаа юм... Маргааш нь 5 дахь өдрийн өглөө түр хорооны чадамжийг дахин эцэслэн шалгаж "Хэлэлцээрийн бичгийн эх үндэс болох ажлын хэсгийн дүгнэлтэд талуудын төлөөллийг гарын үсэг зурах эсэхийг асууж байгаа юм. Бид түр хорооны нөгөө хэдийг зурах нь зөв. Тэгээд хэлэлцээрийг бичгийн үйлдье" гэсэн саналыг хэлэлцээрийн ахлагчийн хувьд өөрийнхөө тал нилээд шахаж хэлж байгаа юм.

Түр хорооны чадамжийг эцэслэн сорьсон, МҮЭ болон засгийн хамтарсан тоглоомын сүүлийн хөзөрт түр хороо хариу өгөх ёстой болж байгаа юм. Гэтэл түр хорооны нөгөө хэд маань МҮЭ -тай хамтраад ажлын хэсгийн сүүлийн үнэт эгшинг цэнэгүй болгоод хаяаад гарсандаа!!!

Эцэст нь хэлэлцээрийн энэ тоглоом, энэ шахалт, энэ сорилд түр хороо хожигдож, нөгөө талууд хожиж байгаа юм... "МҮЭ л багшийг төлөөлөх чадамжтай юм байна ш дээ. МҮЭ л багшийн төлөөлдөг юм шүү дээ... гэсэн өнгө аястай болж, харж эхэлнэ дээ. Тэд багш нарыг ажил хаяулж байна. Харин түр хороо амласандаа хүрсэнгүй ш дээ" гэж энэ акцаар МҮЭ, засаг хоёр түр хороонд хэлэхгүйгээр хэлж байгаа юм.

Багш нар цаашдаа хэлэлцээрийн наад захын ёс зүй, дэг журам, техникт бүгдээрээ, тэр тусмаа удирдан төлөөлж байгаа төлөөллийг  бэлтгэхгүйгээр  багш нар тэмцэл хөдөлгөөнд хэлэлцээрээр амжилт хэзээ ч олохгүй шүү...

Энд түр хороог төлөөлж хэлэлцээрийн ажлын хэсэгт орсон нөгөө хэд маань эргэлзмээр үйлийг их хийсэн шүү дээ. Яг л дайсандаа урвасан юм шиг үйлийг түр хороо орших, эс оршихыг шийдэх торгон эгшинд хийгээд МҮЭ дагаад гарч байгаа юм даа. (Их л хачиндаа. Энд л би хувьдаа бидний энэ бүтэлгүй хэлэлцээрийн эхлэлийн өмнө, эхлэл, өрнөл, төгсгөлд улс төр, тагнуул, явуулга орчихлоо доо гэж мунгинасаар л байгаа даа...)

Хэрэв өнгөрсөн долоо хоногийн 5 дахь өдрийн хэлэлцээрийн бичиг үзэглэгдэж, түр хороо багш нарын ажил хаяулахгүй байж чадсан бол багш нарын цалин нэмүүлэх түр хороо багш нарыг "базаж" төлөөлж, удирдаж чадах чадамжтайгаа дахин нотолсноор хэн ч зөвшөөрөгдөхгүй, хэн ч тоохгүй хэн ч биш болж үлдэх биш харин түр биш бүр бүр хороо болж мандах байлаа даа. Энэ сургамж, том хичээл шүү.

Багш нараа тэмцэл, хөдөлгөөнд нэгтгэх нь нэг хэрэг, нэн чухал . Гэвч тэднийг хэлэлцээр бэлтгэх нь түүнээс чухал юм байна даа.

Ц.Лувсандорж
2017 оны 11 дүгээр сарын 12-ны өдөр

ТҮР ХОРООГ БҮР БҮҮ ХЭЛ ТҮР ТООХ НЬ Ч ОДОО ОЛДОХГҮЙ БИЗ ЭЭ

ТҮР ХОРООГ БҮР БҮҮ ХЭЛ ТҮР ТООХ НЬ Ч ОДОО ОЛДОХГҮЙ БИЗ ЭЭ

Одоо багш цалин нэмүүлэх түр хорооны дэд зохицуулагч, удирдах зөвлөлийн гишүүн гэгчдийг бүү хэл "Багшийн цалин нэмүүлэх түр хороо"-г тоож үзэх, тосож угтан хэлэлцээр хийх засгийн бүү хэл, нийгмийн бүлэг, байгууллага ч ойрын хэдэн жилдээ лав олдохгүй байх даа. Тэр мөчөөс эхлэн зарласан хэвлэлийн бага хуралд нь  тоож ирэх хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл хомс байх биз ээ. “Түр хорооныхон” гэж явсан  тэр хорооны бид одоо дор дороо болох, болохгүй бор үйлээ бувтнуулж явах “борчууд” болж үлдэв шив дээ. Хэлэлцээрийн ёс зүй, үнэт зүйлийг уландаа гишгэсний үр нь энэ юм.

Зарласан ажил хаялтаа гэнэт зогсоодог. Багш нарыг ажил хаялуулж чаддаг гэдгээ харуулж чадсан шигээ  “багш нарыг ажил хаялуулахгүй байж чадна” гэж амлан хэлэлцээр ороод хэлэлцээр өрнөж байхад нь гэнэт л түр хорооны нэг хэсэг нь МҮЭ эвлэлтэй хамтарч багш нарыг ажил хаялтад уриалж явах, хэлэлцээрийн ажлын хэсгийн хурлыг хаясаар хаясаар;  хэвлэлийнхээ найзаар дамжууулж түр хороо хууль бус гэж хэвлэлийн бага хурал дээр нь хүртэл  орилуулсаар орилуулсаар багш нарын буруу ажил хаялтыг эхлүүлэв ээ. Ингэснээр  Багш нарын цалин нэмүүлэх түр хорооны төлөөлөх чадвар, чадамжийг л үгүй хийж, түүнийг  баллаж балдуурдаж авав аа.  Одоо төлөөлөх чадамжгүйгээ бодит үйлээрээ харуулсан түр хороонд итгэх субьект соёл иргэншилт нийгэмд лав байхгүй байх. Эцэстээ түүх болсон түр хороо маань бүр бүү хэл бүр юу ч биш болж үлдэв ээ. Яахав, энэ тэмцлийн үйл явц, өрнөл, сургамжийн бичвэрт, хэрэв бичигдвэл, энэ таван үг бичигдэх л биз ээ.  

Багш нарын өөрөөрөө өндийсөн энэ түүхэн тэмцлийг хэдхээн хүмүүсийн ходоодон сэтгэлгээ, холч биш хэдхэн үйл ийм л ихээр хорлож ингэж сүйтгэж хаялаа даа.

Яахав, зарим газар ёсыг бодож, зүсийг таньж, үнэн сэтгэл, чинхүү зүтгэлийг нь үнэлж түр хорооны ерөнхий зохицуулагчийг хэлбэр төдийхөн дуудаж уулзах нь хааяа хааяа байж юу магад. Түүх бичиж юун магад.  Харин удирдагч руугаа нулимагчдыг дуудаж хүндэтгэх газар бүү шингээх орон зай олох нь соёл иргэншилтэй ертөнцөд бол мэдээж амаргүй биз ээ. 

 Түр хороог байгуулахдаа ерөнхий зохицуулагч, ер нь бид хүнээ л сайн таньж шинжиж л чадаагүй байна лаа даа.

Түр хороог бүр бүү хэл түр ч тоох нь газар ойрын хэдэн  жилдээ олдохгүй биз ээ.  Багшийн нарын язгуур эрх ашгийн төлөө өөрөөрөө өндийсөн үнэн энэ тэмцэл ингэж л төлөөлөн удирдах субьектгүй болж байгаа нь энэ тэмцэл, хөдөлгөөний хамгийн харамсалтай, хамгийн гунигтай нь юм даа.

Ц.Лувсандорж

2017 оны 11 дүгээр сар 11-ний өдөр